“Nuôi muỗi ” nghe như chuyện đùa, nhưng người dân ở đảo
Trí Nguyên thuộc phường Vĩnh Nguyên, TP.Nha Trang,
Dự án “nuôi muỗi chống bệnh sốt xuất huyết - Đánh giá khả năng thay thế của quần thể muỗi Aedes
aegypti mang tác nhân sinh học Wolbachia tại một phường của tỉnh Khánh Hòa” do
Viện Vệ sinh dịch tễ T.Ư chủ trì phối hợp với Viện Pasteur Nha Trang và Sở Y tế
Khánh Hòa thực hiện đã chọn Trí Nguyên để triển khai.
 |
| Cộng tác viên của chương trình đặt lọ "nuôi muỗi" trên đảo Trí Nguyên |
800 gia đình nuôi muỗi chống bệnh sốt xuất huyết
Mới đây, đồng loạt 800 gia đình ở đảo Trí Nguyên được tiếp
nhận 8.000 con bọ gậy, hay còn gọi là loăng quăng - ấu trùng do muỗi đẻ ra, từ
Viện Dịch tễ T.Ư để thả trong những ly nước đặt ở nhà mình.
Các nhà khoa học hy vọng rằng với một “sư đoàn muỗi” được “hóa
kiếp” từ những con bọ gậy ấy, chúng sinh nở con đàn cháu đống, sau 3 tháng sẽ
thay thế dần quần thể muỗi hiện có trên đảo.
Từ đó, một lớp “muỗi mới” mang vi khuẩn Wolbachia sẽ góp phần
quan trọng trong việc hạn chế và đi đến chấm dứt bệnh sốt xuất huyết vẫn đang
hoành hành hằng năm ở khu vực miền Trung, đặc biệt là tỉnh Khánh Hòa.
Các nhà khoa học gọi nôm na vi khuẩn mang tên Wolbachia là
con “bỏng ngô” vì khi soi vào kính hiển vi nó giống như hạt ngô nở bung sau khi
rang.
Các nhà khoa học đã cấy Wolbachia vào trứng loài muỗi sốt xuất huyết Aedesaegypti, khi nở ra, bản thân muỗi con đã mang trong mình vi khuẩn Wolbachia, có
tác dụng làm ức chế khả năng truyền bệnh sốt xuất huyết.
Cứ 1.000 trứng muỗi mới có thể cấy được 1-2 con Wolbachia.
Vì vậy, để có được 8.000 con bọ gậy, các nhà khoa học đã phải kỳ công nghiên cứu
và thao tác trong thời gian 7 năm.
Cùng với các hướng dẫn viên của chương trình, 60 cộng tác
viên là những người dân ở đảo Trí Nguyên cũng phải mất gần 3 tháng trời để
“truy quét” số muỗi hiện có trên đảo bằng cách diệt bọ gậy, dùng vợt bắt muỗi…
để số muỗi sống trong tự nhiên chỉ còn khoảng dưới 10%.
“Phải làm như thế để khi bọ gậy mang mầm vi khuẩn Wolbachia
nở ra, chúng sẽ giao phối với số muỗi ít ỏi còn lại trên đảo. Khi nở ra, số muỗi
con này sẽ không còn khả năng lây bệnh sốt xuất huyết nữa. Cứ thế, đời con đời
cháu của chúng cũng sẽ mang trong mình con bỏng ngô này và phổ cập muỗi bỏng
ngô khắp nơi. Bệnh sốt xuất huyết cũng sẽ được loại trừ”, bác sĩ Nguyễn Văn Hải
thuật lại về quá trình nhân giống, vô hiệu hóa loài muỗi Aedes aegypti.
 |
| Đảo Trí Nguyễn mô hình nuôi muỗi chống dịch bệnh mang vi khuẩn Wolbachia |
Muỗi mới mở ra khả năng phòng chống sốt xuất huyết
Sở dĩ các nhà khoa học chọn giải pháp dùng chính con muỗi đã
được cấy “bỏng ngô” để loại trừ bệnh sốt xuất huyết là vì ngăn ngừa sốt xuất
huyết bằng các phương pháp truyền thống như diệt bọ gậy và phun thuốc đã dần lạc
hậu.
Theo lộ trình của dự án, đến tháng 5.2013 này, số bọ gậy
mang vi khuẩn Wolbachia sẽ nở thành muỗi và nhân giống khắp đảo Trí Nguyên. Số
muỗi F1 rồi F2 mang Wolbachia cũng sẽ vượt không gian của đảo để lan ra nhiều
nơi và bệnh sốt xuất huyết dần “teo tóp” theo tỷ lệ sinh sản của loài muỗi này.
Hiện ở Úc, Trung Quốc, Brazil đã triển khai chương trình này
và đã có kết quả khả quan. Singapore và Thái Lan cũng đang xúc tiến để triển
khai nhưng họ tự bỏ tiền ngân sách ra chứ không được sự tài trợ của Tổ chức Sức
khỏe gia đình quốc tế (FHI) như ở Việt Nam.
